Afrekenen met de afreken cultuur

Afrekencultuur: alles kan tegen je gebruikt worden

Iemand vertelde me pas: bij ons thuis hebben we een echte afrekencultuur. Wanneer je iets zegt of doet kan het zomaar tegen je gebruikt worden, ook jaren later. Mondige gezinsleden kunnen zomaar gestraft worden om onduidelijke redenen en mondige vrienden en overige familie kunnen voor altijd de deur gewezen worden.

Ik heb soortgelijke culturen meegemaakt in kerken en religieuse organisaties, bij overheden en ook in het bedrijfsleven.

Kenmerken van de afrekencultuur

Wat is nu een afrekencultuur? Waar hebben we het eigenlijk over? De kenmerken van een afreken cultuur (in gezin/kerk/organisatie/bedrijf):

- Er is sprake van onvoldoende vertrouwen onderling.

- Er is een gevoel van onveiligheid bij de ondergeschikten (kinderen).

- Dingen kunnen zomaar tegen je gebruikt worden, ook kunnen gemaakte fouten uit het
  verleden voor dit doel weer opgerakeld worden.

- Wie een eigen afwijkende mening heeft wordt daarop negatief beoordeeld en
  komt op verschillende manieren onder druk te staan om zich te onderwerpen.
  Bijvoorbeeld straf, vernedering en/of tegenwerking op andere gebieden.

- Er is sterk hierarchisch leiderschap aanwezig waar iedereen zich voortdurend zelfs
  voor de kleinste zaken aan moet verantwoorden. Er is weinig of geen vrijheid of
  ruimte voor eigen initiatief en zeker geen waardering.

- Alles wordt vooral top-down geregeld: inspraak wordt niet op prijs gesteld en
  onvoldoende medewerking of tegenspraak wordt streng afgestraft.

- Wie een fout maakt wordt afgestraft maar fouten van degene die de leiding heeft zijn
  niet of nauwelijks bespreekbaar

- Leidinggeven is vooral het beheersen en overheersen van anderen

Angst

Afrekencultuur is een angstcultuur. Duidelijk is dat mensen zich bang en onprettig voelen. Ze voelen zich over het algemeen onveilig omdat er geen vertrouwen is binnen het gezin, de kerk, de organisatie of het bedrijf.

Oorzaken

De oorzaken analyserend kom je toch vooral uit bij gezagsdragers/leidinggevenden die niet goed functioneren. En laten we wel wezen: wanneer de ondergeschikten  niet functioneren is er een probleem maar wanneer de gezagsdragers/leiders niet functioneren is dat een probleem vermenigvuldigd met het aantal personen onder hun gezag.

Gevolgen

Het moge duidelijk zijn dat de afrekencultuur dramatische gevolgen heeft:

-  De ondergeschikten komen niet tot emplooiing  en raken gedemotiveerd

-  Er ontstaan weerstanden onderling omdat ondergeschikten afreken gedrag
   gaan overnemen en toepassen onderling

- De ondergeschikten worden in het gareel gedwongen of worden gedwongen
  om te vertrekken

- Dingen worden niet efficient uitgevoerd want er is geen flexibiliteit en geen
  ruimte voor improvisatie en aanpassing aan nieuwe omstandigheden.

- Er is geen leer en groei cultuur omdat er geen ruimte is voor afwijkende ideeen

- Er is passieve weerstand in de vomr van een minimum inzet bij ontevreden
  ondergeschikten

- Leidinggevenden worden naar de mond gepraat en een schone schijn wordt
  opgehouden om hen tevreden te houden zelfs als dingen goed fout gaan

- Er is competitie tuusen de ondergeschikten om in de gunst te komen bij de
  leidinggevenden

- Er vinden allerlei processen onder de oppervlakte plaats die op subtiele wijze de
  belangen, voorkeuren en angsten van de leidinggevenden bespelen om hen zo
  te beinvloeden en manipuleren.

Al deze dingen staan ontwikkeling, groei, verbetering, openheid, eerlijkheid, menslievendheid en persoonlijke ontwikkeling van alle betrokkenen in de weg.

Leerdoel 

Afrekenen met het afrekenen en gaan van afrekenen naar afspreken

Een traject moet worden gevolgd gericht op eerlijk, transparant en zonder angst en dreiging afspreken, bespreken, uitspreken en aanspreken.

Overheersende gezagsdragers zijn over het algemeen erg bang en onzeker en daardoor geneigd om verandering zo lang mogelijk tegen te werken.  Zij moeten worden gemotiveerd en overtuigd worden dat verandering ook voor hen beter is. Zij moeten leren wat het betekend om in de Geest van Christus (liefde) en volgens Zijn waarheid op zachte wijze leiding te geven in plaats van op basis van de verkeerde ideeen die hen angst in boezemen en hen het gevoel geven alles te moeten beheersen. Leer van mij zegt Jezus, ik ben zachtmoedig en nederig van hart.

De ondergeschikten hebben meestal hun vertrouwen verloren in de gezagsdragers en zijn misschien al langere tijd gewent om niet hun mening openlijk te delen maar indirect en door middel van manipulatie dingen proberen te beinvloeden. Zij moeten worden geholpen om vertrouwen te krijgen in openheid, eerlijkheid en transparantie. Zij moeten moedig in liefde voor zichzelf en anderen in openheid en waarheid leren wandelen en zich niet langer door een geest van lafhartigheid laten leiden.

Zij moeten ook worden geholpen om de leidinggevenden weer een kans te geven om dingen nu beter te gaan doen. Dit vraagt vergeving en een houding van genade en een bewuste keuze om nu de leider/gezagsdrager die zelf fout bleek te zitten zelf niet op haar/zijn fouten af te rekenen. Als zij hun fouten erkennen en willen veranderen dan moeten we hen weer een eerlijke nieuwe kans geven en open en eerlijk met hen om gaan. Het betekend ook dat de oude ontransparante en oneerlijke manieren van subtiel invloed uitoefenen, passieve weerstand, sabotage en mainpulatie moet worden los gelaten. Dit past niet een in nieuwe cultuur van openheid, eerlijkheid, genade en menslievendheid.